Di tích kiến trúc nghệ thuật Tháp Thủ thiện còn có tên gọi khác là Tháp Bình nghi, Tháp Thủ lương, Tháp Đồng thuộc địa phận xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định. Nằm cách Quốc lộ 19 khoảng 1km về phía Bắc và cách hữu ngạn sông Côn khoảng 1km phía Nam. Ngôi tháp có niên đại vào khoảng thế kỷ XII và đã được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia vào năm 1993.
Tồn tại qua nhiều thế kỷ đầy biến động của lịch sử, chịu tác động của thời gian, thiên tai khắc nghiệt, lại nằm ở vùng đất thấp, hiện nay khu tháp Thủ thiện chỉ còn tồn tại duy nhất công trình đền thờ tháp chính là kalan Thủ Thiện, các thành phần còn lại trong tổng thể không còn dấu vết trên mặt đất (các tư liệu lưu trữ về khu di tích hiện cũng không có thông tin hay báo cáo khảo cổ học nào). Tháp Thủ thiện hiện đang ở trong tình trạng bảo tồn kém về mọi mặt, cảnh quan chung hoang phế, tình trạng bảo tồn kiến trúc và các yếu tố gốc kém, mất mát nhiều thành phần. Vật liệu gạch của khối xây gốc đã xuống cấp nặng nề với nhiều vị trí bị sạt lở, đổ, mất, nứt, vỡ...đe dọa sự ổn định cấu trúc tổng thể, bộc lộ nguy cơ gây sụp đổ, mất mát cục bộ hoặc hư hại trên quy mô lớn.
Trước thực trạng đó, trong năm 2019, được sự đồng thuận của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng như sự quan tâm chỉ đạo của UBND tỉnh Bình Định, Bảo tàng tỉnh Bình Định đã chủ động tham mưu cho Lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao chỉ đạo các đơn vị liên quan lập thủ tục đầu tư triển khai thực hiện công tác chống xuống cấp tu bổ di tích Tháp Thủ thiện (giai đoạn 1).
Trong giai đoạn này, do điều kiện kinh phí bố trí còn hạn chế (1,8 tỷ đồng), nên các giải pháp nghiên cứu tập trung thực hiện chủ yếu là loại bỏ các tác nhân trực tiếp gây ra nguy cơ đe dọa sự toàn vẹn của các thành phần hiện còn thuộc phần mái tháp, tăng cường sự ổn định cho các khối xây thuộc phần mái tháp từ diềm mái dưới lên tới đỉnh mái hiện tại, thực hiện các công tác tu bổ, gia cố, gia cường khối xây và phục hồi thể xây hạn chế một số thành phần đã bị sụp đổ, nứt vỡ nặng, mất liên kết gạch trên cơ sở quy mô khối xây mái hiện còn.
Để gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di tích trong thời gian tới, Bảo tàng tỉnh Bình Định sẽ tham mưu cho lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao có ý kiến, kiến nghị với các cấp lãnh đạo xem xét cho chủ trương tiếp tục đầu tư tu bổ chống xuống cấp di tích Tháp Thủ thiện giai đoạn 2 (bao gồm cơ sở hạ tầng, tường rào cổng ngõ, sân vườn, điện chiếu sáng...) trong kế hoạch trung hạn 2021-2025, nhằm từng bước hoàn thiện về không gian, kiến trúc, cảnh quan xứng tầm với giá trị di tích, qua đó đáp ứng nhu cầu tham quan nghiên cứu ngày càng cao của du khách thập phương cũng như nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân, thúc đẩy sự phát triển du lịch lịch sử văn hóa góp phần vào sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của huyện Tây Sơn nói riêng và của tỉnh Bình Định nói chung./.
Hữu Tiến
